Sexualidade na antiga Roma

As actitudes e comportamentos sexuais na Roma antiga reflíctense mediante a arte, literatura e inscricións, e en menor medida por restos arqueolóxicos como artefactos eróticos e arquitectura. Algunhas veces asumiuse que a "licenza sexual ilimitada" era característica da antiga Roma,^[1][2] pero a sexualidade non foi excluída como unha preocupación da mos maiorum, as normas sociais tradicionais que afectaban á vida pública, privada e militar.^[3] Pudor, "vergoña, modestia", foron factores reguladores do comportamento,^[4] así como as restricións legais a certas transgresións sexuais tanto no período Republicano como no Imperial.^[5] Os censores—funcionarios públicos que determinaban o rango social dos individuos—tiñan o poder de eliminar cidadáns do senado ou da orde ecuestre por mala conduta sexual, e nalgunhas ocasións facíano.^[6][7] O teórico da sexualidade de mediados do século XX Michel Foucault consideraba o sexo en todo o mundo grecorromano como rexido pola contención e a arte de xestionar o pracer sexual.^[8]

A sociedade romana era patriarcal (véxase Pater familias), e o masculino baseábase na capacidade de gobernarse a un mesmo e a outros de status inferior, non só na guerra e na política, pero tamén nas relacións sexuais.^[9] Virtus, "virtude", era un ideal masculino activo de autodisciplina, relacionado coa palabra latina para "home", vir. O ideal correspondente para unha muller era pudicitia, a miúdo traducida como castidade ou pudor, pero era unha calidade persoal máis positiva e mesmo competitiva que mostraba tanto o seu atractivo como o seu autocontrol.^[10] Esperábase que as mulleres romanas das clases altas fosen ben educadas, de carácter forte e activas para manter a posición da súa familia na sociedade.^[11] Con moi poucas excepcións, a literatura latina que sobrevive conserva as voces dos romanos cultos sobre a sexualidade. A arte visual creouse por aqueles de menor status social e dunha maior variedade de etnias, pero adaptouse ao gusto e ás inclinacións daqueles o suficientemente ricos como para pagala, incluíndo, na era imperial, os antigos escravos.^[12]

Algunhas actitudes e comportamentos sexuais na cultura romana antiga difiren notablemente dos das posteriores sociedades occidentais.^[13][14] A relixión romana promoveu a sexualidade como un aspecto de prosperidade para o estado, e os individuos podían recorrer á práctica relixiosa privada ou á "maxia" por mellorar as súas vidas eróticas ou a súa saúde reprodutiva. A prostitución era legal, pública e estendida.^[15] As pinturas "pornográficas" figuraban entre as coleccións de arte dos respectables fogares da clase alta.^[16] Considerábase natural e pouco notable que os homes se sentisen atraídos sexualmente por mozos adolescentes de ambos sexos, e a pederastia foi tolerada sempre que o compañeiro masculino máis novo non fose un romano libre. "Homosexual" e "heterosexual" non formaron a dicotomía primaria do pensamento romano sobre a sexualidade, e non existen palabras latinas para estes conceptos.^[17] Non se esixía ningunha censura moral ao home que gozaba de actos sexuais nin con mulleres nin con homes de condición inferior, sempre que os seus comportamentos non revelasen debilidades ou excesos, nin infrinxiran os dereitos e prerrogativas dos seus compañeiros masculinos. Aínda que se denunciou a efeminamento, especialmente na retórica política, o sexo con moderación con prostitutos ou escravos masculinos non se consideraba impropio ou viciador da masculinidade, se o cidadán masculino tomaba o papel activo e non o receptivo. A hipersexualidade, con todo, foi condenada moral e medicamente tanto en homes como en mulleres. As mulleres tiñan un código moral máis estrito,^[18] e as relacións entre mulleres están pouco documentadas, pero a sexualidade das mulleres é celebrada ou vilipendiada de diversas formas ao longo da literatura latina. En xeral, os romanos tiñan límites de xénero máis fluídos que os gregos antigos.^[19]

Un paradigma de finais do século XX analizou a sexualidade romana en relación cun modelo binario "penetrado por un penetrador". Este modelo, porén, ten limitacións, especialmente no que se refire ás expresións da sexualidade entre os romanos individuais.^[20] Mesmo a relevancia da palabra "sexualidade" para a cultura romana antiga foi discutida;^[21][22][23] pero a falta de calquera outra etiqueta para "a interpretación cultural da experiencia erótica", o termo segue usándose.^[24]

1. ↑ Edwards, p. 65.
2. ↑ "A sexualidade dos romanos nunca tivo boa prensa en Occidente desde o auxe do cristianismo. No imaxinario e na cultura popular, é sinónimo de licenza e abuso sexual": Beert C. Verstraete and Modelo:Not a typo, Vernon, eds., Same-Sex Desire and Love in Greco-Roman Antiquity and in the Classical Tradition (Haworth Press, 2005), p. 5. For an extended discussion of how the modern perception of Roman sexual decadence can be traced to early Christian polemic, see Alastair J. L. Blanshard, "Roman Vice," in Sex: Vice and Love from Antiquity to Modernity (Wiley-Blackwell, 2010), pp. 1–88.
3. ↑ Karl-J. Hölkeskamp, Reconstructing the Roman Republic: An Ancient Political Culture and Modern Research (Princeton University Press, 2010), pp. 17–18.
4. ↑ Langlands, p. 17.
5. ↑ Langlands, p. 20.
6. ↑ Fantham, p. 121
7. ↑ Richlin (1993), p. 556. Baixo o Imperio, o emperador asumiu os poderes dos censores (p. 560).
8. ↑ Michel Foucault, The History of Sexuality: The Care of the Self (New York: Vintage Books, 1988), vol. 3, p. 239 (on the contrast with the Christian view of sex as "linked to evil") et passim, as summarized by Inger Furseth and Pål Repstad, An Introduction to the Sociology of Religion: Classical and Contemporary Perspectives (Ashgate, 2006), p. 64.
9. ↑ Cantarella, p. xii.
10. ↑ Langlands, pp. 37–38.
11. ↑ Cantarella, pp. xii–xiii.
12. ↑ Clarke, pp. 9, 153ff.
13. ↑ Langlands, p. 31, especially note 55
14. ↑ Clarke, p. 11.
15. ↑ Strong, Anise K. (2016). "Prostitutes and matrons in the urban landscape". Prostitutes and Matrons in the Roman World. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 142–170. ISBN 9781316563083. doi:10.1017/CBO9781316563083.007. 
16. ↑ McGinn (2004), p. 164.
17. ↑ Williams, p. 304, citing Saara Lilja, Homosexuality in Republican and Augustan Rome (Societas Scientiarum Fennica, 1983), p. 122.
18. ↑ Nussbaum, pp. 299–300
19. ↑ Hallett, p. 11.
20. ↑ Langlands, p. 13.
21. ↑ Clarke, p. 8, maintains that the ancient Romans "did not have a self-conscious idea of their sexuality".
22. ↑ Penner, pp. 15–16
23. ↑ Habinek, pp. 2ff.
24. ↑ Edwards, pp. 66–67, especially note 12.